Het graf was kennelijk nog niet diep genoeg. Na de economische schade die werd veroorzaakt door de brexit, de politieke chaos rond achtereenvolgens de Britse premiers Theresa May en Boris Johnson en de dreun van covid, moest het gat toch nog wat dieper. De Britse economie is weliswaar nog niet overleden, maar is wel de afgelopen tien jaar achtergebleven bij de concurrentie, waardoor haar relatieve plek in de wereld stelselmatig terugliep.

Hoewel de verklaringen hiervoor op zich redelijk makkelijk te vinden zijn – de brexit, politieke chaos, covid -, kwam de nieuwe premier Liz Truss tot een heel andere conclusie. Te hoge belastingen waren het probleem, een stimuleringspakket zonder financieringsplan de oplossing. Dat zou de groei aanwakkeren.

Het duurde niet lang voordat het tegendeel werd bewezen. In de weken na de lancering van haar plannen knalde de kapitaalmarktrente omhoog, waarmee er niet meer, maar juist minder groei werd gecreëerd. Anders dan in Nederland worden in het Verenigd Koninkrijk voornamelijk kortlopende hypotheken afgesloten, waardoor honderdduizenden Britten werden geconfronteerd met soms wel een verdubbeling van de hypotheeklasten. Dat het VK het komende jaar wederom qua economische groei achterblijft bij andere landen, is op deze manier wel heel erg waarschijnlijk geworden.

Overheerste bij de Europese commentaren het leedvermaak (kijk die gekke Britten nou!) en zag je bij het IMF en de Oeso vooral het opgestoken vingertje (gij zult geen onverantwoordelijk beleid voeren!), de rode draad was toch vooral dat ‘de tucht van de markt’ zijn zuiverend werking heeft gehad.

Was het wel de tucht van de markt…?

Het waren de beleggers op de obligatiemarkt die de Britse regering op de knieën kregen, de zogeheten bond vigilantes. Die term gaat regelmatig vergezeld met een foto van een groep cowboys die het recht in eigen hand neemt. Van die ruwe bolsters met blanke pit die het vuile werk opknappen en van de wereld een veiligere plek maken.

Hoewel moeilijk te ontkennen valt dat de tucht van de markt een belangrijke rol heeft gespeeld, heb ik toch wat moeite met deze wat versimpelde weergave van de gebeurtenissen. Eén belangrijke speler wordt namelijk niet genoemd in dit verhaal: de Bank of England (BoE).

Toen de horde cowboys het ‘recht in eigen hand nam’ en de Britse kapitaalmarktrente in een dodelijke opwaartse spiraal terechtkwam, sprong de BoE in de bres en meldde zich als grote koper in de markt. Het was vervolgens ook de BoE die de regering voor een ultimatum stelde, met alle gevolgen van dien.

Dus ja, het waren de financiële markten die de Britse regering op de knieën kregen, maar dat lot werd grotendeels door de BoE bepaald. Iedereen heeft het weliswaar over de tucht van de markt, maar misschien is het realistischer te spreken over de tucht van de centrale bank.

(Origineel gepubliceerd in het FD van 19 oktober 2022)