Een column schrijven over de Turkse lira is om meerdere redenen riskant, maar niet in de laatste plaats omdat het onderwerp niet echt stil wenst te zitten. Zo moest men begin deze week nog ruim 18 lira betalen om één Amerikaanse dollar te kunnen kopen, op dinsdag was dat tijdelijk gedaald tot rond de 11 lira. Even voor de duidelijkheid: het gaat hier dus om een ongekende waardestijging van de lira, een appreciatie van ruim 60% in iets meer dan een etmaal.

Verwarrend, want tot en met maandag was er juist sprake van een spectaculaire waardedaling van de lira. Zo betaalde men begin januari van dit jaar nog 7,4 lira voor een dollar, waarna de lira — ondanks de spectaculaire koerswinst van het afgelopen etmaal — per saldo ruwweg 40% in waarde daalde.

Hoewel de recente waardedaling niet los te zien is van het beleid dat de Turkse president Erdogan voert, is de verzwakking van de lira een structureel fenomeen. Betaalde je in de jaren tachtig nog minder dan één liracent voor een dollar (afgerond iets van 0,005 cent), momenteel zijn we op 13,3 lira’s aangeland.

Herijking van de lira

Nou hoor ik u denken, een munt van een opkomende economie die meer waard is dan een Amerikaanse dollar, is dat niet een beetje vreemd? Klopt. In 2005 heeft er een redenominatie van de lira plaatsgevonden, waarbij er zes nullen van de lirabriefjes zijn geschrapt. Teruggerekend betaalde je begin 1980 47 lira voor een dollar, waar dat nu (in oude lira) 13,3 miljoen zou zijn geweest. Gemiddeld heeft de lira gedurende de afgelopen veertig jaar dus jaarlijks iets van een kwart van zijn waarde ten opzichte van de dollar verloren.

Bij dit soort getallen raak je doorgaans het spoor een beetje kwijt, dus laat ik het met een voorbeeld proberen duidelijk maken. Stel, u was begin 1980 naar een Turkse bank naar keuze gestapt en u had daar 47 miljard oude lira geleend. Omgerekend tegen de toen geldende wisselkoers, had u daarmee 1 miljard Amerikaanse dollars op uw bankrekening kunnen bijschrijven. Had u tot vandaag gewacht om deze schuld af te lossen, zou u dat nu $75 hebben gekost. Miljardair in de jaren tachtig en dat voor $75!

Voordat u nu een Turkse bank naar keuze belt om een miljardenlening aan te vragen, bovenstaande berekening houdt geen rekening met de rente die u over deze periode aan de bank had moeten betalen. Mijn data gaan niet ver genoeg terug, maar ter indicatie: de driemaands-depositorente sinds 1998 bedraagt gemiddeld 23,5%. Daar gaat uw winst.

Overigens vindt u in Erdogan een medestander: hij doet er momenteel alles aan om de rente te verlagen. Nou nog een bank vinden die tegen die verlaagde rente een paar miljard lira wil uitlenen…

(Origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 22 december 2021)