Ruim twintig jaar geleden werkte ik samen met een collega die echt alles wist over supermarkten. Omzet per vierkante meter, marges op de eigen merken, geografische spreiding van de winkels: als je hem midden in de nacht wakker zou maken, zou hij het zonder problemen hebben kunnen opdreunen. Echt zo’n vakidioot die voor zijn plezier tijdens zijn vakantie ‘veldonderzoek’ deed bij supermarkten over de grens en vervolgens vol enthousiasme terugkwam om zijn nieuwe inzichten in een spreadsheet te verwerken.

En die spreadsheet — een geavanceerd model van de discounted cash flow (DCF) — daar draaide het uiteindelijk allemaal om. Vulde je daar de omzet, winstmarge, capex (kapitaaluitgaven), belastingen, verhouding eigen en vreemd vermogen en zo nog wat variabelen voor de komende tien jaar in, dan rolde er een koersdoel uit.

Het kwam allemaal heel solide over, maar in werkelijkheid was het uiteraard meer kunst dan wetenschap. Wilde je een hogere doelkoers, dan krikte je de winstmarge over tien jaar een klein beetje op, verlaagde je het belastingtarief, of fantaseerde je dat de kapitaalmarktrente domweg naar nul zou kunnen gaan: ik zeg maar iets geks.

Het zal niet verbazen dat mijn collega Neerlans Grootgrutter volgde en dat hij dat bedrijf een warm hart toedroeg. Het deed aan de kwaliteit van zijn analyses verder weinig af, maar je wist dat het koersdoel altijd (ruim) boven de huidige koers lag. Kopen dus.

Terug van vakantie stond zijn koersdoel opeens lager

Dat was ook het geval toen hij in de voorzomer van het jaar 2000 een weekje op vakantie ging. Toen hij terugkeerde bleek er echter iets vreemds aan de hand. Het koersdoel lag opeens een stuk lager, waarmee ook de koopaanbeveling in gevaar kwam. Had iemand in zijn spreadsheet zitten rommelen? Wij wisten van niets.

De groeicijfers waren nog hetzelfde, de marge klopte en toch lag dat koersdoel lager. Hij snapte er niets van. Pas toen hij bij de IT-afdeling de kopie van het bestand van een week eerder had laten terugplaatsen, kwam hij erachter: iemand had ‘de euribor’ in zijn spreadsheet verhoogd! Of ik misschien wist wat dat precies was…

Alles wist hij van supermarkten, maar dat de ECB de week daarvoor de rente met 50 basispunten had verhoogd, was hem kennelijk ontgaan. Het typische gevaar dat kleeft aan een vakidioot: het focussen op details in plaats van op het bredere plaatje.

Dat gevoel bekruipt me dus steeds vaker als ik weer eens een artikel lees waarin ECB- of Fed-watchers aan het woord worden gelaten. Alles weten ze van PEPP, de LTRO’s, de corporate credit facility en met hoeveel de Fed de korte rente in 2023 gaat verhogen. Ze buitelen over elkaar heen om de leukste oneliners te verzinnen, maar of er nog wordt nagedacht over wat nou precies de economische impact op termijn zal zijn? Ik vraag het me steeds vaker af.

(Origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 17 maart 2021)