Nou mensen, het is officieel. Dankzij het opkoopbeleid van de ECB is de kapitaalmarktrente in Duitsland en Nederland negatief! Philip Lane, lid van de executive board van de ECB hield eerder deze week een speech bij de University College London waarin hij het zijn publiek allemaal voorrekende, inclusief kekke plaatjes en onder meer op basis van high-frequency movements in de financiële markten. Een knappe vent die weet wat dat precies inhoudt, maar het riekt naar Big Data, dus goed.

Het mooie is in elk geval dat de ECB niet alleen gekeken heeft naar de directe impact van het aankoopprogramma zelf, maar ook het zogenaamde ‘vooraankondigingseffect’ meeneemt. Dus niet pas op 1 november gaan kijken of er iets in de markt is gebeurd, maar gewoon vanaf het moment dat men in de markt begint te speculeren over wat de ECB zal gaan doen.

‘Het mag misschien pijnlijk zijn, maar onze pensioenpot heeft geen enkele rol gespeeld bij het vaststellen van het huidige beleid’

Conclusie? De kapitaalmarktrente is door het opkoopprogramma met ongeveer 110 basispunten (1,1 procentpunt) lager komen te liggen, terwijl de impact van de negatieve beleidsrente en forward guidance voor een verdere verlaging van 50 basispunten (-0,5 procentpunt) heeft gezorgd. Tellen we dat gemakshalve even bij elkaar op, dan kunnen we dus concluderen dat de Duitse kapitaalmarktrente eigenlijk op 1,25% zou moeten staan en niet op de -0,35% die momenteel op de borden staat. Het aftellen tot een persbericht verschijnt waarin staat wat de dekkingsgraad van het Nederlandse pensioenwezen was geweest bij een dergelijk ‘hoge’ rente begint nu.

Voordat het gekrakeel losbarst, even een paar observaties van mijn kant. Het opkopen van obligaties leidt tot een hogere prijs van obligaties en daarmee tot een lagere kapitaalmarktrente. No shit Sherlock, denk ik dan. Over de hoogte van de impact kun je twisten, maar dat de ECB de kapitaalmarktrente heeft verlaagd door een kwart van de Duitse staatsobligaties te kopen, mag geen verrassing zijn.

Missie geslaagd!

Sterker nog, al in juni van dit jaar heeft de ECB gekwantificeerd dat de negatieve impact van het opkoopprogramma ongeveer 95 basispunten was. Die additionele 15 basispunten kun je als foutenmarge zien. De nieuwswaarde van dit onderzoek zit hem dus eigenlijk meer in die andere 50 basispunten die samenhangt met de negatieve beleidsrente en de forward guidance.

De belangrijkste opmerking is echter dat Nederland een klein land in de eurozone is en ook nog eens zo’n beetje het enige land met een grote pensioenpot. Het mag misschien pijnlijk zijn, maar onze pensioenpot heeft geen enkele rol gespeeld bij het vaststellen van het huidige beleid. Zo verontwaardigd als de Nederlandse pensioenwereld dan ook mag reageren naar aanleiding van dit onderzoek, zo tevreden zal de ECB juist zijn. De kapitaalmarktrente met 160 basispunten verlaagd? Missie geslaagd!

(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 27 november 2019)