Je kunt het je nu niet meer voorstellen, maar in december 2000 maakte de toenmalig president Bill Clinton bekend dat de Amerikaanse overheid op weg was om de staatsschuld onder controle te krijgen. Onder controle, wat zeg ik, het ronkende persbericht wist vol trots te melden dat de Amerikaanse overheid al in 2009 helemaal schuldenvrij zou kunnen zijn. Uiteraard ging die voorspelling wel uit van blijvend gunstige groeicijfers, er volgden twee recessies in de daarna volgende acht jaar, en werd er ook niet gebudgetteerd voor een paar dure oorlogen, maar dat terzijde. Schuldenvrij was de toekomst.

‘Wat zou ik kopen als ik — zonder een tekort op de begroting — een kapitaalmarkt in stand moest houden?’

De verwachting was zelfs zo serieus dat het ministerie van financiën een korte notitie schreef met de titel Life after Debt, waarin werd stilgestaan bij de consequenties van dit beleid. Het afbouwen van schuld zou serieuze gevolgen hebben voor het functioneren van de Amerikaanse kapitaalmarkt. Waar moesten alle beleggers die op zoek waren naar een ‘risicovrije’ belegging naartoe? Wat zou er gebeuren met de hoogte van de kapitaalmarktrente? En wat voor gevolgen had het voor het monetaire beleid?Met het wegvallen van de Amerikaanse obligatiemarkt zou het kompas van de financiële markten komen te vervallen, niets minder dan dat. Het zou zomaar eens kunnen zijn dat er — ik zeg hier maar iets geks — een negatieve vergoeding op staatsobligaties zou komen. Veel vraag, geen aanbod, negatieve kapitaalmarktrente. Yikes!

Voorportaal van de hel

Negatieve kapitaalmarktrentes zijn het voorportaal van de hel, zullen de ambtenaren in kwestie hebben gedacht. De list waarmee zij op de proppen kwamen was simpel: geef meer schuld uit. Níet om een overheidstekort te financieren, evenwicht op de rijksbegroting stond niet ter discussie, maar simpel om de kapitaalmarkt liquide en in leven te houden.

Maar wat moest er dan met het geld gebeuren dat geleend werd? Tot een uitgesproken antwoord kwam de ambtenarij uiteraard niet, maar er werden wel wat balletjes opgegooid: beleg in schuld van bedrijven en gemeentes, koop hypotheken op, of waarom niet gelijk in aandelen beleggen? Nou ben ik absoluut geen fan van meer overheid op de financiële markten, maar een gedachte-experiment ga ik nooit uit de weg. Wat zou ik kopen als ik — zonder een tekort op de begroting — een kapitaalmarkt in stand moest houden? Ik zou iets kopen dat waardevast zou blijven en in de toekomst ook weer makkelijk verzilverd zou kunnen worden.Goud? Been there, done that. 

En toen had ik het opeens. Land! Waardevast en solide, zeker als het grotendeels veilig boven de stijgende zeespiegel ligt. En waar vinden we heel veel land, met zo min mogelijk bewoners…? Groenland! Alleen een stabiel genie komt met zo’n idee op de proppen. Wopke, go for it!

(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 9 september 2019)