Stapte u vandaag rond een uur of twaalf in de Duitse obligatiemarkt, dan viel u de twijfelachtige eer te beurt de laagste rentevergoeding on record te hebben verzilverd. De Duitse kapitaalmarktrente bereikte op dat moment een nieuw dieptepunt van -0,32%. Dat houdt simpelweg in dat u het komende decennium jaarlijks €3,20 afdraagt om uw spaargeld aan de Duitse overheid toe te vertrouwen. Compensatie voor toekomstige inflatie krijgt u niet.

Op Twitter ontstond prompt een discussie over wiens schuld dit nou precies was. ‘Mannepulazie van de ECB’, riep iemand. ‘Onzin’, riepen anderen.

‘Je moet de afgelopen vijfentwintig jaar onder een steen hebben geleefd als je claimt dat de lage kapitaalmarktrente louter te danken is aan de ECB’

Even voor de duidelijkheid: de prijs van obligaties, en daarmee de hoogte van de kapitaalmarktrente is iets wat tot stand komt op de obligatiemarkt en daarmee per definitie het gevolg is van vraag en aanbod. In Japan heeft de Bank of Japan een target afgegeven voor de hoogte van de kapitaalmarktrente, maar hier in Europa is het nog steeds de markt die de uitkomst bepaalt.

Je moet de afgelopen vijfentwintig jaar onder een steen hebben geleefd als je claimt dat de lage kapitaalmarktrente louter te danken is aan de ECB. De lijst van structurele oorzaken voor de lage kapitaalmarktrente is lang: vergrijzing, opkomende landen met een spaaroverschot, te veel vermogen bij een te kleine groep ultravermogenden, een Duitse (en Nederlandse) overheid die een wel erg strikte interpretatie van het stabiliteitspact hanteert, en waar is die inflatie waar we zo bang voor zouden moeten zijn? Er wordt simpelweg te veel gespaard, waardoor de vraag naar obligaties het aanbod daarvan overstijgt.

Dat gezegd hebbende, mensen die claimen dat de ECB niets met die lage kapitaalmarktrente van doen heeft, hebben ook een bord voor hun kop. Vraag en aanbod van obligaties, daar gaat het om. Dat de ECB een niet onaanzienlijk deel van dat aanbod heeft opgekocht, heeft uiteraard mede bijgedragen aan de schaarste van obligaties en daarmee aan de negatieve kapitaalmarktrente. Zo moeilijk is dat niet.

‘Mannepulazie’ zal ik het niet noemen

Ja maar, ja maar! Was de ECB eind vorig jaar niet gestopt met het opkopen van obligaties en is de kapitaalmarktrente sinds die tijd niet juist weer gedaald? Klopt. Met dank aan de groeivertraging, de gedaalde inflatieverwachtingen en de onrust op de financiële markten. Maar óók dankzij de ECB, zoals duidelijk werd naar aanleiding van een speech van ECB-bestuurder Benoît Cœuré.

De ECB breidt zijn belang in de obligatiemarkt weliswaar niet meer verder uit, maar bouwt dat belang ook niet af. Vrijvallend geld wordt dus gewoon weer in de markt geïnvesteerd. In het geval van Duitsland becijfert Cœuré dat de ECB ongeveer 30% van de bruto uitgifte van Duitse staatsobligaties in 2019 zal kopen. ‘Mannepulazie’ zal ik het niet noemen, maar om het als nietszeggend terzijde te schuiven, gaat me ook wat te ver.

(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad op 19 juni 2019)