Er is iets vreemds aan de hand in inflatieverwachtingenland: er waart een kameel rond. Een kameel? Lees verder en ik beloof u dat alles duidelijk zal worden.

Laat ik beginnen met de constatering dat inflatieverwachtingen een cruciale rol kunnen spelen in het toekomstige verloop van de inflatie. Verwacht men dat er volgend jaar meer inflatie komt, dan zullen bedrijven preventief een marge inbouwen om stijgende kosten op te vangen en zullen vakbonden compensatie eisen voor het komende verlies aan koopkracht. Hogere marges, hogere lonen, et voilà, de inflatie loopt prompt op. Weet je die verwachtingen een beetje onder controle te houden, dan zal het theoretisch met de echte inflatie ook wel meevallen.

Maar waar zijn die inflatieverwachtingen te vinden dan? Er zijn meerdere bronnen. In financiële markten kijken we het liefst naar inflatiecontracten luisterend naar exotische namen als de 5 year breakevens of de 5 year forward, producten waarop dagelijks gehandeld wordt om inflatierisico’s af te dekken.

Het voordeel? We kunnen elke dag zien wat er met de inflatieverwachtingen gebeurt. Het nadeel? Je kunt je afvragen in hoeverre de financiële markt weergeeft wat de actoren in de echte economie drijft. Bij de ECB kijken ze daarom liever naar de uitslag van enquêtes. Zo zijn daar de Survey of Professional Forecasters en de Consumers Expectations Survey. Het voordeel? Je zit in elk geval met die consumenten dichter bij de bron. Het nadeel? Je krijgt slechts eens per maand een nieuw datapunt. En je krijgt een kameel.

Zo liet die laatste Consumer Survey zien dat ruim een derde van de ondervraagden verwacht dat de inflatie over drie jaar 5% of hoger zal zijn dan nu. Zorgwekkend. Tegelijkertijd was er ook een derde van de consumenten die juist nul procent of zelfs negatieve inflatie verwachtte. Eveneens zorgwekkend en best opmerkelijk als je bedenkt dat de inflatie van 2010 tot 2020 gemiddeld 1,2% bedroeg.

Gebrek aan kennis?

Nou kun je dat allemaal afdoen als gebrek aan economische kennis van de ondervraagde consumenten, maar een maand geleden zag ik in het Financial Stability Report van het IMF een grafiek die voor Europa een vergelijkbaar beeld gaf. De grafiek was gebaseerd op de hierboven genoemde vijfjarige inflatiecontracten waarop in financiële markten wordt gehandeld. Geen mooie normaalverdeling rond een specifiek gemiddelde, maar een bult net onder de 2% en een bult rond de 4%. Een kameel, zeg maar. Zelfs de professionals hinken momenteel kennelijk op twee gedachten.

Wat we hier uit moeten concluderen? De belangrijkste conclusie lijkt me dat het de taak van de centrale bank er niet makkelijker op maakt. Op welke bult richt je je beleid? Het gevaar bestaat dat de kameel in de inflatieverwachtingen wel eens tot polarisatie in het ECB-bestuur kan leiden.

(Origineel gepubliceerd in het FD van 16 november 2022)