Computergrootmacht in ruste Bill Gates gooide afgelopen maand een steentje in de vijver door te stellen dat het logisch zou zijn als er een vorm van inkomstenbelasting voor robots wordt geïntroduceerd. De invoering van een dergelijke belasting zou volgens Gates de technologische uitholling van de arbeidsmarkt enigszins vertragen, maar belangrijker, de belastingopbrengst kan worden gebruikt om nieuwe banen te financieren in de zorg en onderwijs.

Het steentje was klein: veel meer dan 100 seconden duurde de videoboodschap niet, dus van een doortimmerd plan kon je moeilijk spreken. Ben je echter zo groot als Gates, dan kun je er op rekenen dat zelfs een klein steentje de nodige golven teweegbrengt. Opvallend hierbij was dat hij op weinig bijval kon rekenen: van The Economist en Fortune tot aan de Griekse oud-Minister van Financiën Varoufakis vonden het een onzalig idee. Zo zou een dergelijke belasting de toch al trage productiviteitsgroei alleen maar verder afzwakken, had Gates boter op zijn hoofd als hij dacht dat opkomst van de computer niet ook tot banenverlies had geleid (wat noemen we eigenlijk een robot?) en was het onderscheid tussen goede en slechte robots moeilijk te maken. Voordat u denkt dat men hiermee op total recall-achtige slechte robots doelde: goede robots zijn diegene die complementair zijn en dus tot nieuwe banen leiden, slechte robots zijn degene die puur tot een vervanging van arbeid leiden.

De overheid als aandeelhouder?
Geen goed idee dus. Maar toch: stel nou eens dat over –zeg- tweehonderd jaar robots ál ons werk doen, hoe voorkom je dan dat alle winst en inkomen toevalt aan een kleine en selecte groep van robotmakers, terwijl de rest van de wereld tot de bedelstaf is verdoemd? Een belasting van die rijke-robot-rakkers lijkt dan toch sowieso onvermijdelijk, niet? Niet direct, want verschillende criticasters kwamen met een alternatieve oplossing op de proppen: zorg dat de massa meeprofiteert van die niet te stuiten opkomst van robots. Creëer een sovereign wealth fonds waarbij de overheid door de jaren heen aandelen koopt. Hiermee belemmer je de technologische ontwikkeling niet, maar pluk je toch de vruchten van de komende robotdominantie. Iedereen blij!
Meer robots, meer aandelenbezit. Ik liep hier over na te denken toen er opeens een kwartje bij mij viel. Welk geïndustrialiseerd land staat te boek als het land met de meeste robots? Japan. Welk land heeft een centrale bank die inmiddels een aanzienlijk aandelenbezit opgebouwd in het kader van het kwantitatieve verruimingsbeleid? Juist: Japan.
En wij maar denken dat die Japanners obligaties en aandelen kopen om de huidige deflatie het hoofd te bieden en dat het land reddeloos op de afgrond af dendert. Helemaal mis dus: blijken ze zich daar gewoon al keihard voor te bereiden op de toekomst.

(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 06 maart 2017)