Was ik een economische trendwatcher dan zou ik mijn voorspelling voor 2017 wel weten. Budgettair stimuleren; helemaal hot. Bij Trump neemt het een centrale plaats in bij zijn beleidsplannen, de Europese commissie roept Nederland en Duitsland op om in actie te komen, de ECB en de Bank of Japan smeken er praktisch om en zelfs het IMF en de OECD prediken tegenwoordig de noodzaak van een actievere stimuleringsrol van de overheid. Wie denkt dat het hier om een jaarlijks terugkerend ritueel gaat, heeft het mis. Het IMF, de OECD en centrale banken hebben decennialang opgeroepen tot een ‘verstandig budgettair beleid’ (lees: tekortreductie), dus je kunt van een ware revolutie spreken.

Nu wil ik niet de party-pooper zijn die de feestvreugde verstoort, maar sinds wanneer zijn we opeens allemaal overtuigd van de kracht en effectiviteit van budgettair stimuleringsbeleid? Vroeger noemde we dat Keynesiaans stimuleringsbeleid en vroeger werd je als econoom steevast uitgelachen als je die woorden in de mond nam. Ook ik ben om die reden regelmatig uitgelachen, om maar even aan te geven dat ik absoluut geen dogmatische budgetten-moeten-in-balans-zijn-prediker ben. Het gemak waarmee we nu opeens lijken te denken dat dit het langverwachte wondermiddel is, verbaast me. Vooral de radicale draai die de Amerikaanse Republikeinen op dit gebied hebben laten zien, is opmerkelijk. Jarenlang moest er bezuinigd worden en nu is stimuleren plotseling de oplossing van alle problemen. Een oplossing die zichzelf nog terugbetaalt ook: door meer stimulering stijgt de groei, waarmee het overheidstekort en de staatsschuld als percentage van het BBP zelfs lager uitkomt! Konijn, hoed.

Helpt budgettair beleid?

Kan budgettair beleid een verschil maken? Vast. Veel economische processen zijn zichzelf versterkend en een overheid kan daarin een verschil maken. Valt de groei tegen, dan worden mensen ontslagen, gaan bedrijven failliet, valt de consumptie terug en valt de groei verder tegen. Als je op het juiste moment met het juiste beleid die neerwaartse spiraal weet te doorbreken, kan het in mijn ogen best blijvende positieve effecten hebben.

Als je mij echter vraagt of dit het wondermiddel is dat onder alle omstandigheden altijd werkt, dan is het antwoord duidelijk ‘nee’. Sinds 1993 heeft Japan zo’n beetje elk jaar een nieuw stimuleringspakket afgekondigd, maar de neerwaartse spiraal heeft het zeker niet doorbroken. Een fundamenteel zwakke economie met allerlei structurele tekortkomingen ga je met een budgettair stimuleringsbeleid echt niet redden. Of het bij een fundamenteel sterkere economie met een werkloosheid van minder dan 5% (de VS) wel veel toevoegt, zullen we volgend jaar te zien gaan krijgen.

(origineel gepubliceerd in Het Financieele Dagblad van 12 december 2016)