Ik kan niet claimen dat ik het rapport van voor naar achter gelezen heb, maar met de titel ‘Schuld, gebruik het wijselijk’, kon ik de Fiscal Monitor die het IMF vorige week publiceerde moeilijk negeren. Ik was niet de enige, want met een openingszin dat de wereldwijde schuld tot een nieuwe all-time high was gestegen (225% van het BBP), weet je op voorhand al dat het door de internationale pers gretig opgepakt zal worden.

Het is een degelijk rapport en als je op zoek bent naar een mooi overzicht van uitstaande schuld en de verdeling daarvan over de verschillende landen en sectoren zeker de moeite waard. Tegelijkertijd bekruipt me bij het lezen het gevoel dat ik een gebruikershandleiding van een auto zit te lezen van iemand die nog nooit in een auto gereden heeft. Op het risico om mijzelf als het schuld-is-goed gekkie van Nederland te positioneren, herhaal ik nog maar eens: er wordt veel te eenzijdig naar het onderwerp schuld gekeken. Als iemand mij kan uitleggen hoe wij de afgelopen twintig jaar een gigantisch vermogen hadden kunnen vergaren zonder een vergelijkbare toename in schuldtitels, hoor ik dat graag. Dat geld moet ergens heen, mensen! Schuld is een samenspel van vraag en aanbod, maar bij elk rapport dat ik over schuld lees gaat het slechts over de aanbodzijde. Zo ook bij het IMF. Waren het de overheden en bedrijven die meer schuld uitgaven of waren het de spaarders die om meer schuld vroegen? Het antwoord is beide, maar over deze interactie wordt bij het IMF niet gerept.

Schuld is niet eendimensionaal

Dat negeren van die vraagzijde getuigt overigens niet alleen van een gebrek aan kennis van de werkelijke werking van de economie, maar leidt ook tot verkeerde conclusies. Wie naar de samenstelling van de schuldtoename kijkt, ziet dat staatsschuld de afgelopen tien jaar de belangrijkste groeimotor is geweest. Dat klinkt dreigend, maar wie bedenkt dat een steeds groter deel van deze schuld door centrale banken is opgekocht, snapt dat de risico’s van een klassieke default cyclus momenteel beperkt is. Geen woord over kwantitatieve verruiming: da’s weer die vraagzijde die niet van belang lijkt te zijn.

Maar wacht eens even. Wat is momenteel de belangrijkste reden waarom hypotheken gretig over de toonbank gaan en waarom bedrijven dividend betalen door nieuwe schuld uit te geven? De veel te lage (kapitaalmarkt)rente, toch? Wil je de schuldgroei afremmen (en geloof me, dat wil ik ook), dan zou je als IMF de centrale banken van deze wereld moeten oproepen te stoppen met hun opkoopprogramma’s. Wat lees ik echter in één van hun conclusies: het monetaire beleid van landen met een te lage inflatie moet accomoderend blijven!

Wel mooi om je rapport dan ‘Schuld, gebruik het wijselijk’ te noemen.

(origineel gepubliceerd in Het Financieele Dagblad van maandag 10 oktober 2016)