Toen ik bij een vorige werkgever net in dienst kwam, werd ik ingewerkt door een paar oudgedienden. Weliswaar ging ik ander werk doen dan de rest van de groep, maar aangezien het een kleine afdeling was, moest ik wel kunnen invallen als ze op vakantie waren. Eén van de taken bestond uit het eens per maand invoeren van gegevens in een hopeloos verouderd it-systeem. Het had een opmerkelijk hoog Jiskefet-gehalte: als het systeem vastliep, moest je twee keer CTRL+M intoetsen, dan vanuit Excel opnieuw het bestand exporteren en de computer opnieuw opstarten, terwijl je de Shift-knop ingedrukt hield. Zoiets. Op mijn vraag waarom we deze kunst elke maand weer moesten uitvoeren, bleef men het antwoord schuldig. Alle mensen die het systeem hadden gebouw waren allang weg en er was een vaag besef dat er een afdeling op deze input zat te wachten, maar bij nadere beschouwing was die afdeling bij een reorganisatie al eens gesneuveld.

Het deed mij heel erg sterk aan een beroemd apenexperiment denken. Hierbij werd een aantal apen in een kooi gestopt met twee koorden. Trokken ze aan het groene koord, dan kregen ze eten, trokken ze aan het rode koord, dan kregen ze een koude douche. Die apen hadden dat snel genoeg door en trokken vervolgens alleen nog maar aan het groene koord. Vervolgens werden de oude apen één voor één vervangen, waarbij de oudgediende elke nieuwkomer met veel geschreeuw duidelijk maakte dat er nooit aan het rode koord getrokken mocht worden. Zelfs nadat alle apen vervangen waren en er dus nog nooit één van de aanwezige apen ooit gezien had wat er zou gebeuren als je aan het rode koord zou trekken, haalde geen enkele aap het ooit in zijn hersens om aan het rode koord te trekken.

Andere apen

Vastgeroeste patronen, je ziet ze wel vaker. Zo had ik deze week een discussie over wat de aandelenmarkten zouden gaan doen als de Amerikaanse economie zou gaan verzwakken. Zwakke cijfers zijn slecht voor de toch al zwakke winstontwikkeling en zullen dus leiden tot een lagere beurs, zo was de mening van de ene helft van de groep. Nee hoor: zwakke cijfers betekenen dat de Federal Reserve de rente niet zal gaan verhogen en dat is dus juist goed voor de beurs, vond de andere helft. Persoonlijk vind ik de eerste optie een veel realistischer, maar het valt moeilijk te ontkennen dat de markt de afgelopen jaren duidelijk steevast voor die tweede optie heeft gekozen. Zeker, winsten zijn belangrijk, maar dat de korte rente nog wat langer op nul en een beetje blijft blijkt veel belangrijker. Waarom eigenlijk? Iets met liquiditeit mompelt men dan. Waarschijnlijk omdat de andere apen ons dat zo geleerd hebben, denk ik dan.

(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 19 september)