“Denk maar aan die hongerende kinderen in Afrika”. Ik heb het de afgelopen weken meerdere keren gedacht, maar ben zo verstandig geweest het niet hardop te zeggen. Aanleiding voor de gedachte was de SER-verkenning die anderhalve week geleden het licht zag, waarmee de hele discussie over ons pensioensysteem wederom in gang werd gezet. Voorstanders, tegenstanders, experts en reaguurders: allemaal kwamen ze weer aan het woord, herhaalden doorgaans hun reeds eerder ingenomen standpunten, maar kwamen verder geen stap nader tot elkaar. Duidelijk was in elk geval dat ook de invoering van het nieuwe systeem geen gratis lunch zou worden en dat de bijbehorende rekening bovenop de toch al verzwakte dekkingsgraden van het Nederlandse pensioenwezen zou komen. Tel daar die lage kapitaalmarktrente bij op, de volatiliteit op de beurzen en het geschetste beeld is compleet: ellende, ellende, ellende.

Frankrijk of Japan

Zie daar de analogie met de hongerende kinderen: een bord vol eten en toch niet tevreden. Ik zit alleen te twijfelen welk land hier de rol van hongerend kind op zich moet nemen. Japan? Een land waar je zelfs op een 15-jarige staatsobligatie inmiddels geen cent rentevergoeding meer krijgt en waar de beurs momenteel 20% onder het hoogtepunt van 2015 handelt? Mocht u het vergeten zijn: de Japanse pensioenfondsen hebben eind 2014 een grote draai gemaakt naar aandelen, vooruitlopend op een beloofde inflatiestijging, die vervolgens nooit kwam. De inflatie bedraagt inmiddels -0,3%. Over de beleggingsverliezen samenhangende met de sterkere yen heb ik het dan nog maar even niet…

Of toch maar een land als Frankrijk? Met een geschatte omvang van de pensioenbeleggingen van slechts 6% van het BBP, nog lager dan Mexico of Brazilië? De Nederlandse pensioenpot is negen maal zo groot, de omvang van de Nederlandse bevolking vier keer zo klein. Het bijkomende voordeel is dat er weinig om is om over te steggelen, het nadeel is echter dat de overheid – ofwel de Franse belastingbetaler – voor de rekening opdraait. Pensioenbetalingen door de overheid bedragen momenteel al 14% van het BBP, een percentage dat de komende jaren alleen maar verder zal oplopen.

Verstandig

Nu was de tweede zin van mijn column uiteraard de verstandigste tot nu toe. Oubollige opvoedregels werken niet. Zoals je als kind de link tussen die hongerende kinderen in Afrika en de stinkende spruiten op je bord totaal niet snapt, zo los je het Nederlandse probleem niet op door te zeggen dat ze elders grotere problemen hebben. Voor de duidelijkheid: ik wil de problemen helemaal niet bagatelliseren en ben me meer dan bewust van de ernst van de onderliggende problematiek. Wat echter lijkt te ontbreken is het besef dat we er veel beter voorstaan dan andere en dat we daar ook best trots op mogen zijn.

(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 30 mei 2016)